Het VN-verdrag voor de rechten van mensen met een beperking is een belangrijk instrument om de inclusie en participatie van deze groep te bevorderen. Nederland heeft dit verdrag in 2016 geratificeerd en stelt voor de komende 16 jaar een meerjarenplan op, hoe de maatschappij aan te passen, zoals het in dit VN-verdrag bedoeld is. Dit meerjarenplan wordt 'Nationale Strategie' genoemd. Deze strategie bevat speerpunten op diverse terreinen zoals: toegankelijkheid, werk, onderwijs en zelfstandig wonen.
Communicatiebarrières en Inclusiviteit: Evaluatie van de Nationale Strategie
Hoewel deze strategie een goede stap is, schiet het nog te kort op een aantal punten. Zo worden tal van beperkingen genoemd, maar de groep mensen met een spraakbeperking ontbreekt. Dit, terwijl het VN-verdrag handicap ook hun rechten moet borgen en ook vanuit die doelgroep duidelijke input is geleverd. Een afsluitende samenvatting tijdens de eerste Nationale Strategiedag is door een bestuurslid van Stichting Support Stotteren, hoorbaar stotterend, plenair verzorgd.
In dit artikel wil ik me richten op een specifieke groep mensen met een beperking: mensen met een communicatiebeperking, zoals bij stotteren. Deze groep ondervindt vaak barrières in de communicatie met anderen, wat hun kansen en rechten kan beperken.
In dit artikel beperk ik me tot een drietal argumenten waarom de nationale strategie niet voldoende rekening houdt met deze groep en wat er verbeterd kan worden.
Tweerichtingsverkeer in Toegankelijkheid: De Ontbrekende Schakel in Communicatie
Communicatie is tweerichtingsverkeer. In het speerpunt toegankelijkheid wordt de nadruk gelegd op het zenden van informatie naar mensen met een beperking. Er wordt bijvoorbeeld gesproken over het gebruik van eenvoudige taal, pictogrammen en gebarentaal. Dit is natuurlijk belangrijk, maar we missen hier de tegenhanger: het opvragen en doorgeven van informatie dóór mensen met een beperking, bijvoorbeeld het inbrengen van klachten, alsook het in contact zijn met hulpverlenende instanties en overleg plegen over een hulpvraag.
Het zenden van informatie wordt nu onderbelicht waardoor de stem van mensen met een communicatiebeperking te weinig wordt gehoord. Dit kan leiden tot onvoldoende inspraak, invloed en autonomie. Een eenvoudige maatregel is dat mensen met een communicatiebeperking voldoende tijd krijgen om hun inbreng te doen.
Een feedbackrond waarin “iedereen krijgt 2 minuten om zijn/haar mening te geven” klinkt aardig, maar dit is niet gelijkwaardig voor mensen die moeizamer spreken en zet hen op achterstand.
Doelgroepregister: Barrière of Hulp? De Strijd voor Gelijke Kansen
Bij de speerpunten ontbreekt het loslaten van de tweedeling tussen de groepen met een beperking die wél of níet in het doelgroepregister vallen. Het doelgroepregister is een lijst van mensen die moeilijk aan werk kunnen komen vanwege hun beperking. Werkgevers die iemand uit deze lijst aannemen, kunnen subsidies en andere financiële voordelen krijgen. Dit kan stimulerend werken voor de arbeidsparticipatie van mensen met een beperking, maar het kan ook stigmatiserend en discriminerend zijn.
Mensen met een communicatiebeperking vallen vaak buiten het doelgroepregister, omdat hun beperking niet altijd zichtbaar of erkend is. Dit betekent dat zij minder kans hebben op ondersteuning of aanpassingen op de werkvloer. Bovendien kunnen zij te maken krijgen met vooroordelen of onbegrip van collega's of leidinggevenden. Het doelgroepregister zou daarom afgeschaft moeten worden of vervangen door een systeem dat meer rekening houdt met de diversiteit en individuele behoeften van mensen met een beperking.
Onderwijsobstakels en Werk: Streven naar echte gelijke kansen
3. Ten aanzien van de doelstelling: “Mensen met een beperking krijgen een gelijke beloning voor gelijk werk”. Dit klinkt als een mooi streven, maar het gaat voorbij aan een ander probleem: het werken onder je niveau. Het komt vaak voor dat mensen met een communicatiebeperking lager opgeleid zijn of minder gekwalificeerd worden dan ze in werkelijkheid zijn. Dit heeft te maken met de obstakels die zij tegenkomen in het onderwijs of bij sollicitaties. Het doet wat met een HBO/WO-opgeleid persoon met een beperking, als die LBO/MBO-werk doet en gelijk betaald krijgt als die LBO/MBO'er.
Dit moet anders zijn: iemand met een beperking moet gelijkwaardige carrièrekansen hebben, dezelfde doorgroeimogelijkheden (promotie, uitdagender taken, zelfontplooiing op de werkvloer, etc.) en gelijk betaald worden als de ex-klasgenoten/studiegenoten zonder beperking.
Optimalisatie van Inclusie
Samenvattend: de nationale strategie voor de implementatie van het VN-verdrag is een goed begin, maar er is nog veel ruimte voor verbetering. Hoewel tijdens het ophalen van de input voor deze agenda de communicatieve beperking aan meerdere uit te werken persona's is ingebracht, blijkt dat deze beperking (te) snel op de achtergrond komt. Terwijl ook mensen met een communicatiebeperking hebben recht op een volwaardige en gelijkwaardige deelname aan de samenleving.
Dit betekent dat er nog meer aandacht moet zijn voor hun communicatieve behoeften, hun individuele situatie en hun potentieel. Ik hoop dat dit artikel bijdraagt aan het bewustzijn en de dialoog hierover.
